Co zrobić, by czuć większą pewność siebie?

Dominika Gawryluk

Aby dobrze zarządzać sobą i swoim życiem także potrzebujemy wiedzy o sobie i środowisku, w jakim żyjemy, o swoich emocjach i potrzebach, dobrej komunikacji z innymi osobami, ale też samowspółczucia, empatii, wytrwałości i motywacji w działaniu. I dlatego potrzebujemy pewności siebie we wszystkich dziedzinach naszego życia. A zwłaszcza potrzebują jej nastolatkowie, którzy przechodzą okres dojrzewania, burzy hormonów, poszukiwania własnej tożsamości, tworzenia i rozwijania relacji społecznych, planowania przyszłości i zmagania się z wyzwaniami szkolnymi. Trzeba przyznać, że to wcale nie jest mało. 

Czym zatem jest pewność siebie? Ashley Vigil-Otero i Christopher Willard psychologowie pracujący z nastolatkami wyjaśniają to zagadnienie w bardzo przystępny i klarowny sposób: „Pewność siebie wynika z wewnętrznego przekonania, że ma się wszystko, czego trzeba, żeby dobrze sobie radzić i sprawnie omijać napotykane przeszkody. (…) Pewność siebie bazuje na realistycznym postrzeganiu tego, co jest się w stanie osiągnąć, a czego nie” (s. 13). 

Blokady – każdy je ma

Przyjrzenie się swojemu funkcjonowaniu, pomaga nam zidentyfikować obszary, w których pewniej się czujemy i takie, które stwarzają nam trudności. I choć czynników blokujących jest wiele, to – jak pokazują autorzy poradnika – istnieją takie przeszkody, które są dość powszechne. Do najczęściej występujących zalicza się: doświadczanie porażek, unikanie sytuacji i przeżyć, które są dla nas trudne, oraz oceniający wewnętrzny krytyk i poczucie wstydu. Wszystkie te sytuacje wiążą się z silnymi i nieprzyjemnymi emocjami, dlatego podkopują naszą pewność siebie, powodując, że unikamy wyzwań i przestajemy się rozwijać. 

Remedium 

A. Vigil-Otero i Ch. Willard proponują wykonanie prostych zadań – przemyślenie odpowiedzi na pytania, co umożliwia proces poznawania siebie i dziedzin naszego życia, w których przydałaby nam się większa doza pewności siebie. Dla rozjaśnienia sytuacji wplatają w tekst krótkie historie, ilustrujace dane zagadnienie. Czytelnik ma za zadanie przeczytać historię i udzielić odpowiedzi na pytania, przykładając szablon zachowań bohaterki lub bohatera danej historii do własnego życia i częstych zachowań. Trzeba przyznać, że jest to niezwykle pomocne i praktyczne rozwiązanie. 

Autorzy poradnika proponują także bogaty zestaw ćwiczeń – wersja podstawowa (czyli takie minimum dla „leniwych” albo dla tych, którym brakuje czasu) oraz wersja dodatkowa – ćwiczenia pogłębiające temat. Obie wersje ćwiczeń są dość łatwe do wykonania, ale wymagają zatrzymania się, refleksji, obiektywnej oceny zachowań i zidentyfikowania emocji, jakie towarzyszą tym sytuacjom. Istotny jest także czas oraz zaangażowanie, by móc dobrze te ćwiczenia wykonać. Choć uważam, że młody czytelnik nie będzie miał z tym problemu, ponieważ autorzy dołożyli starań, by treści były podane w sposób interesujący i zachęcały do pracy nad sobą. 

To, co najważniejsze

Autorzy poradnika skupili się na najważniejszych obszarach funkcjonowania młodych ludzi i aspektach, które mogą blokować wzmacnianie ich pewności siebie. Ponadto struktura poradnika jest tak pomyślana, że nie wymaga czytania „od deski do deski” i według mnie nie jest także ważna kolejność czytania poszczególnych rozdziałów. Można sięgać po treści wybiórczo i skupić się tylko na tych podrozdziałach, które bezpośrednio dotyczą sfer funkcjonowania z trudnymi aspektami. 

 Poradnik składa się z trzech części – pierwsza jest wprowadzająca, a więc można w niej znaleźć odpowiedzi na pytania, czym tak naprawdę jest pewność siebie, co ją blokuje i jak można ją wzmacniać. Czytelnik ma za zadanie, po wypełnieniu testu, zdiagnozowanie tych sfer funkcjonowania, w których czuje się pewnie oraz sprawiających trudności i powodujących reakcje bierności czy wręcz wycofywania się. Pojawiają się także ćwiczenia, które pomogą zredukować stres i wyciszyć wewnętrznego krytyka. 

Druga część obejmuje temat szkoły – w jaki sposób radzić sobie w sytuacjach podkopujących pewność siebie, np. zabieranie głosu na forum klasy, rozmowa z nauczycielem, działanie pod presją, próbowanie nowych rzeczy. Czytelnicy otrzymują także wskazówki, co zrobić, by rano skoncentrować się na wyjściu do szkoły, zaprzestać wieczornego lub porannego zamartwiania się, jak sobie poradzić z trudnościami w nauce. Nie mogło także zabraknąć aspektów dotyczących asertywnego wyrażania swojego zdania, obrony własnego stanowiska, szczególnie w rozmowie z autorytetem. 

Trzecia część dotyczy tworzenia relacji społecznych. Umiejętność budowania dobrych i trwałych relacji jest dla nastolatków niezwykle istotna. Tożsamość jednostki zlewa się z tożsamością grupy rówieśniczej. Wynika to z faktu, że nasz mózg jest społeczny. Aby prawidłowo funkcjonować, potrzebujemy kontaktów z drugim człowiekiem. Kwestia oceny i postrzegania nastolatków przez kolegów i koleżanki staje się warunkiem koniecznym do zbudowania obrazu siebie. Zdobywanie sympatii i akceptacji rówieśników, zamartwianie się, jak wypadną w oczach innych czy porównywanie się z innymi, to codzienność młodych ludzi. Im więcej negatywnych opinii czy sytuacji odbieranych subiektywnie jako porażki, tym mniej pewności siebie, mniej spokoju, więcej lęku, poczucia wstydu i zażenowania. Stąd już tylko krok do podejmowania zachowań ryzykownych, braku obrony osobistych granic, więcej rozczarowań towarzyskich, wchodzenia w krzywdzące relacje, także agresywnego reagowania (pod złością kryje się lęk i niepewność), a nawet przemocy rówieśniczej. 

Co młody człowiek może wziąć dla siebie?

Jak podkreślają autorzy książek, „życie, a zwłaszcza okres dorastania, obfituje w niespodziewane sytuacje. Sprawdziany i egzaminy, rozmowy kwalifikacyjne, poznawanie nowych osób, czy jeszcze większe niespodzianki, na które nie da się przygotować, są na porządku dziennym” (s. 136). Obiektywnie rzecz ujmując, sytuacje i historie przytoczone w poradniku to jeszcze nie jest koniec świata, ale subiektywne doświadczenia każdemu z nas, a zwłaszcza nastolatkom, podpowiadają, że stoją przed górą nie do zdobycia. Wówczas można zrezygnować albo mimo wszystko spróbować wspiąć się na szczyt, by zobaczyć, co jest po drugiej stronie. 

Im więcej ćwiczeń, zadań, wyzwań, których się podejmiemy i które ukończymy, tym większa pewność siebie i odwaga do mierzenia się z trudnościami. Dlatego poradnik „Budowanie pewności siebie dla nastolatków” może być cennym wsparciem do poznania źródła braku wiary w swoje możliwości, identyfikacji tych sfer funkcjonowania, które sprawiają trudności, i podjęcia wysiłku, by popracować nad wzmocnieniem pewności siebie.